HOOGBEGAAFDHEID EN CREATIVITEIT

Maker van onderwijs, Stichting Kopa, ontwikkelt uitdagend, creatief lesmateriaal voor verschillende doelgroepen.

Kopa geeft onder andere de methode ‘PIONIER! kunst op school’ uit, ontworpen voor álle leerlingen in de basisschoolleeftijd. Door de opbouw van de lessen en hoe je ze begeleidt stem je af op het niveau en de interesse van je groep. Dat maakt het geschikt voor verschillende groepen.

Sinds 2022 specialiseert Kopa zich naast (beeldende) kunst en creativiteit ook in hoogbegaafdheid. De PIONIER! lessen en manier van lesgeven, waarbij de nadruk ligt op inspiratie en autonomie, sluit op natuurlijke wijze aan bij het associatieve denken en de creativiteit van hoogbegaafde leerlingen. In deze creatieve ruimte kun je als begeleider of leerkracht je leerlingen uitdagen om op te schakelen en hun horizon te verbreden.

Wat verstaan we onder hoogbegaafdheid?

We spreken van hoogbegaafdheid bij een IQ boven de 130. Maar dat snelle denken is maar een stukje van het geheel, het beïnvloed je hele zijn en manier van denken en voelen. Dat is al op verschillende manieren beschreven, in het Zijnsluik van Kieboom bijvoorbeeld, of voor volwassenen in het Delphimodel van Kooijman – van Thiel. Ook in de overexcitabilities (OE) en de theorie van positieve desintegratie (TPD) zoals beschreven door K. Dabrowski herkennen we de rijke verbeeldingskracht en intensiteit van de (creatief) begaafde leerling.

Begaafdheid bij jou in de klas

Misschien herken je nieuwsgierigheid, complexer en divergent denken, rijk associëren en grote denksprongen die niet altijd te volgen zijn bij een leerling (of jezelf!)? Misschien zie je een goed geheugen waardoor vaak voor de begripsroute gekozen wordt en er aandacht mag zijn voor leren leren? Misschien uit de behoefte aan autonomie zich in eigen methoden verzinnen, opdrachten naar de hand zetten en worden je regels niet automatisch geaccepteerd? Ook een sterk rechtvaardigheidsgevoel, (zelf)kritische instelling en hoge gevoeligheid zijn kenmerken die je vaak bij hoogbegaafde leerlingen ziet. Laten we hoogbegaafdheid vieren en de unieke perspectieven en talenten van alle leerlingen omarmen.

Hoe past PIONIER! kunst op school bij je (plus)klas?

PIONIER! kunst op school is een online leerlijn voor groep 1 tot en met 8. De ruim 200 lessen zijn ontworpen rond thema’s en technieken als textiel, identiteit, fotografie, licht, mediakunst, recyclekunst, tekenen, bouwen en schilderen. De lessen volgen steeds dezelfde opbouw, maar laten veel ruimte voor zowel de leerkracht als de leerling om er een eigen draai aan te geven. Het belangrijkste aan de lessen is de pedagogische sensitiviteit, de grondhouding, waarmee ze begeleidt worden. De naam PIONIER! illustreert onze didactiek. Niet alleen kennen we een pionier als iemand die nieuwsgierig op pad gaat om nieuwe gebieden te ontdekken, de letters staan ook voor de houding waarmee je samen op creatieve ontdekkingsreis kan: Procesgericht werken, Inspireren, Open vragen stellen, Nieuwsgierigheid, Ik durf ook, Eigenheid, Ruimte en Hoge verwachtingen!

Ruimte voor eigenheid

Vooropgesteld natuurlijk dat dé hoogbegaafde leerling niet bestaat, noemden we een aantal kenmerken die je bij veel hoogbegaafde leerlingen terugziet. Laten we er daar een paar van uitlichten. Hoe maak je met de lessen van PIONIER! ruimte voor deze eigenschappen?

Complex denken en associëren

De lessen starten met inspirerende beelden van echte kunstenaars. Geen werk dat je na kan maken, ook geen studie om later namen, stromingen of jaartallen te reproduceren, maar werken om met open nieuwsgierigheid te verkennen. Met je groep ga je in gesprek; Wat zie je? Waar zie je dat aan? Wat kan je nog meer ontdekken?

Dit maakt het gesprek zo rijk als de kinderen zelf inbrengen. Er is alle ruimte om te associëren en filosoferen. Gaandeweg leren de kinderen dat niet iedereen hetzelfde ziet, en dat dat ok is.

Autonoom en eigenwijs

Speelruimte binnen kaders. Een creatief proces dat wel een richting heeft maar waarvan de uitkomst niet vast staat. Binnen de PIONIER! lessen is de leerling de kunstenaar, en de kunstenaar kiest hoe het werk er uit komt te zien. De eigenwijsheid die soms minder handig is, als er eigen rekenmethodieken verzonnen worden bijvoorbeeld, krijgt hier alle ruimte.

Creatief en gedreven

Wat heerlijk om een vak te hebben waar je al die ideeën kan leren omzetten in iets tastbaars. Waar je er vol voor kan gaan. Waar je al doende en uitvogelend om leert gaan met frustratie en doorzetten. Dat is waar PIONIER! ruimte voor maakt. Creativiteit is meer dan iets moois maken. Het is ook buiten de kaders denken, verbindingen leggen en mogelijkheden zien. Kern van creativiteit is voor ons dan ook durven proberen, mogen falen en van daaruit weer nieuwe ideeën laten ontstaan. Van het ervaren van je eigen creativiteit gaat een enorme kracht uit, die je leert in mogelijkheden te denken en stimuleert om je eigen leven vorm te geven.

De (plus)klas als design studio met de DENKfabriek

Kopa ontwikkelde nog meer! De DENKfabriek bijvoorbeeld, geïnspireerd door Design Thinking. Design Thinking is een ontwerpmethodiek om tot een praktische en creatieve oplossing te komen voor een probleem. Je ontwerpt een stap vooruit, je wil verbeteren ten opzichte van wat er al is. Tegelijkertijd besef je dat ontwerpen een iteratief proces is, dat betekent dat je de fases van Design Thinking telkens opnieuw kan doorlopen.

Met de Denkfabriek vertaalde Kopa de Design Thinking methodiek naar een serie opdrachten waarmee je met groepjes kinderen (vanaf groep 5 tot begin VO) creatief problemen op kunt lossen. Iedere stap uit het ontwerpproces werd een denkbeeldige ruimte in de DENKfabriek en bij iedere ruimte horen kaarten met opdrachten. Als begeleider kan jij een route uitstippelen door van tevoren opdrachtjes uit te kiezen of je geeft de kinderen vrije keuze.

Spelenderwijs en betekenisvol oefenen leerlingen allerlei vaardigheden. De lessen laten zich makkelijk differentiëren naar verschillende niveaus en lestijden. Zo kan je kiezen voor een ontwerp sprint van één dag, of een paar keer een uurtje. Afhankelijk van wat je groep aankan kan je wat uitdagender, misschien zelfs real life, problemen kiezen en wat meer tijd nemen voor onderzoek. En je kan ze steeds meer autonomie geven in het kiezen van de deelopdrachten. Ook samenwerken komt aan bod. De leiding wordt per ‘ruimte’ afgewisseld. Ben jij iemand die trots kan presenteren, een ideeën fontein is of kan je je juist goed inleven? Verschillende kwaliteiten zijn nodig om succesvol door de DENKfabriek te gaan.

Wij geven drie workshops weg!

De DENKfabriek, een workshop van een dagdeel, onder begeleiding van een kunstenaar van Kopa. Specifiek voor hoogbegaafde leerlingen in een plusklas of voltijd HB onderwijs, regio Utrecht, Eindhoven of Arnhem. Wil je in aanmerking komen? Stuur ons een korte motivatie waarom jouw groep dit verdient. Met drie groepen gaan we nog voor de zomervakantie problemen oplossen in de DENKfabriek.